Stres to zjawisko, które dotyka nas wszystkich, a jego wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne jest szeroko badany. Jednak jedno z ciekawszych pytań, jakie się pojawia w kontekście stresu, brzmi: czy stres może pomagać w spalaniu kalorii, a co za tym idzie – czy może prowadzić do utraty wagi? Na to pytanie nie ma prostej odpowiedzi, ponieważ stres wpływa na nasze ciało na wiele różnych sposobów. Przyjrzyjmy się temu bliżej, aby zrozumieć, jak stres oddziałuje na nasz metabolizm, spalanie kalorii i wagę.
Krótkotrwały stres: przyspieszony metabolizm czy spalenie kalorii?
Kiedy odczuwamy nagły, ostry stres, nasze ciało uruchamia tzw. reakcję „walcz lub uciekaj”, co jest mechanizmem obronnym zakorzenionym w ewolucji. W odpowiedzi na nagły stres nadnercza wydzielają hormony, takie jak adrenalina, która mobilizuje nasze ciało do szybkiej reakcji. Adrenalina powoduje przyspieszenie akcji serca, zwiększenie ciśnienia krwi i przyspieszenie oddechu. W tym momencie organizm jest przygotowany na zwiększony wydatek energetyczny, co może prowadzić do spalania dodatkowych kalorii.
Adrenalina ma również wpływ na apetyt – u niektórych osób może go znacznie zmniejszać w sytuacjach stresowych. Z tego powodu wiele osób w sytuacjach krótkotrwałego, intensywnego stresu odczuwa mniejszą ochotę na jedzenie, co może skutkować chwilową utratą wagi. Krótkotrwały stres może więc prowadzić do pewnego wzrostu spalania kalorii, ale zazwyczaj ten efekt nie trwa długo.
Długotrwały stres: kiedy kortyzol przejmuje kontrolę
Niestety, większość stresu, z którym spotykamy się na co dzień, nie jest chwilowa ani ostra – ma raczej charakter przewlekły. Długotrwały stres, związany z pracą, relacjami osobistymi, problemami finansowymi czy zdrowotnymi, działa na organizm w inny sposób. Gdy stres utrzymuje się przez dłuższy czas, nasz organizm wydziela inny hormon – kortyzol, który ma bardzo duży wpływ na metabolizm, spalanie kalorii i masę ciała.
Kortyzol jest hormonem, który w sytuacjach przewlekłego stresu pełni funkcję „zarządzania energią” w naszym organizmie. Jednak jego długotrwałe podwyższone stężenie może prowadzić do negatywnych skutków. Kortyzol spowalnia metabolizm, zmniejsza zdolność organizmu do efektywnego spalania kalorii i prowadzi do gromadzenia zapasów tłuszczu, zwłaszcza w okolicy brzucha. To zjawisko ma korzenie ewolucyjne – organizm, interpretując długotrwały stres jako zagrożenie, stara się zachować jak najwięcej energii na później, co skutkuje magazynowaniem tłuszczu.
Jednym z bardziej niepokojących efektów przewlekłego stresu jest wzrost apetytu, zwłaszcza na kaloryczne, tłuste i słodkie pokarmy. To właśnie kortyzol powoduje, że wiele osób w stanie stresu sięga po tzw. „comfort food” – produkty, które przynoszą chwilową ulgę emocjonalną, ale jednocześnie dostarczają organizmowi dużą ilość kalorii. Stąd też przewlekły stres, zamiast prowadzić do utraty wagi, często sprzyja jej przybieraniu.
Badania naukowe: stres a spalanie kalorii
Badania przeprowadzone przez naukowców z Ohio State University dostarczają interesujących dowodów na to, że stres może faktycznie spowalniać spalanie kalorii. W eksperymencie badano kobiety, które spożywały posiłek o wysokiej kaloryczności (960 kcal) i zawartości tłuszczu (60 gramów), a następnie mierzono, ile kalorii spalały w ciągu siedmiu godzin po posiłku. Okazało się, że kobiety, które doświadczały stresu, spalały o 104 kalorie mniej niż te, które były w stanie relaksu.
104 kalorie mogą wydawać się niewielką ilością, ale w dłuższym czasie ma to duże znaczenie. Jeśli codziennie spalamy o 100 kalorii mniej, może to prowadzić do przyrostu masy ciała o około 5 kilogramów rocznie. Wyniki tego badania pokazują, że stres, zwłaszcza przewlekły, może znacząco wpłynąć na naszą zdolność do spalania kalorii, co utrudnia proces utraty wagi.
Można schudnąć ze stresu?
Pomimo negatywnego wpływu przewlekłego stresu na metabolizm i tendencję do przybierania na wadze, niektóre osoby faktycznie tracą wagę w wyniku stresu. Jak to możliwe? Główną przyczyną takiej sytuacji jest adrenalina, która w sytuacjach ostrego, krótkotrwałego stresu zmniejsza apetyt i mobilizuje organizm do szybszego spalania energii. Osoby, które przeżywają nagłe, stresujące sytuacje, takie jak egzaminy, rozstanie czy utrata pracy, często mają trudności z jedzeniem i mogą zauważyć spadek masy ciała.
Jednak warto zaznaczyć, że taki spadek wagi jest zazwyczaj krótkotrwały i niezdrowy. Gdy stres mija, apetyt zwykle powraca z większą siłą, a organizm, który przez pewien czas był w „trybie oszczędzania energii”, może szybko zacząć gromadzić dodatkową tkankę tłuszczową.
Paradoks stresu: spalanie kalorii a przyrost masy ciała
Paradoks stresu polega na tym, że chociaż ostry stres może czasowo prowadzić do spalania większej ilości kalorii i utraty apetytu, długotrwały stres ma zupełnie odwrotny efekt. Kortyzol spowalnia metabolizm, zwiększa apetyt i prowadzi do odkładania tłuszczu, co utrudnia utratę wagi, a często nawet sprzyja jej przybieraniu.
Dlatego nie można traktować stresu jako „sposobu” na schudnięcie. W rzeczywistości, chroniczny stres, zamiast pomagać, zazwyczaj utrudnia kontrolę masy ciała. Nawet jeśli w krótkim czasie tracimy kilka kilogramów z powodu intensywnych emocji, długoterminowe skutki stresu są znacznie bardziej szkodliwe dla organizmu.
Stres a kalorie
Czy stres spala kalorie? Krótkotrwały, ostry stres może faktycznie przyspieszać metabolizm i prowadzić do spalania większej ilości kalorii, ale ten efekt jest zwykle krótkotrwały i nie wystarcza, aby wspierać długoterminową utratę wagi. Z kolei przewlekły stres, który większość z nas odczuwa w codziennym życiu, spowalnia metabolizm, zwiększa apetyt i sprzyja odkładaniu tłuszczu.
Jeśli zależy nam na zdrowiu i utrzymaniu właściwej masy ciała, kluczem jest kontrolowanie poziomu stresu poprzez zdrowy tryb życia, aktywność fizyczną oraz techniki relaksacyjne. Stres może być nieuniknioną częścią życia, ale to, jak sobie z nim radzimy, ma ogromne znaczenie dla naszego zdrowia i samopoczucia. W długiej perspektywie unikanie przewlekłego stresu jest jednym z najważniejszych elementów skutecznej kontroli wagi.
